(آیه 27)- در این آیه مجددا تأکید مى کند، که «خدا مى خواهد شما را ببخشد (و از آلودگى پاک نماید) و نعمت ها و برکات را به شما بازگرداند»
«ولى شهوت پرستانى که در امواج گناهان غرق هستند، مى خواهند شما از طریق سعادت به کلى منحرف شوید» و همانند آنها از فرق تا قدم آلوده انواع گناهان گردید.
اکنون شما فکر کنید، آیا آن محدودیت آمیخته با سعادت و افتخار براى شما بهتر است، یا این آزادى و بى بند و بارى توأم با آلودگى و نکبت و انحطاط؟! این آیات در حقیقت به افرادى که در عصر و زمان ما نیز به قوانین مذهبى مخصوصا در زمینه مسائل جنسى ایراد مى کنند، پاسخ مى گوید، که این آزادی هاى بى قید و شرط سرابى بیش نیست و نتیجه آن گرفتار شدن در بیراهه ها و پرتگاه هاست که نمونه هاى زیادى از آن را با چشم خودمان به شکل متلاشى شدن خانواده ها، انواع جنایات جنسى و فرزندان نامشروع جنایت پیشه مشاهده مى کنیم.
(آیه 28)- در این آیه مى گوید: «خدا مى خواهد (با دستورهاى مربوط به ازدواج با کنیزان و مانند آن) کار را بر شما سبک کند»
و در بیان علت آن مى فرماید: «زیرا انسان، ضعیف آفریده شده»
و در برابر توفان غرایز گوناگون که از هر سو به او حمله ور مى شود باید طرق مشروعى براى ارضاى غرایز به او ارائه شود تا بتواند خود را از انحراف حفظ کند.
(آیه 29)- بستگى سلامت اجتماع به سلامت اقتصاد! این آیه در واقع زیر بناى قوانین اسلامى را در مسائل مربوط به «معاملات و مبادلات مالى» تشکیل مى دهد، و به همین دلیل فقهاى اسلام در تمام ابواب معاملات به آن استدلال مى کنند، آیه خطاب به افراد با ایمان کرده و مى گوید: «اى کسانى که ایمان آورده اید! اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید».
بنابراین، هر گونه تجاوز، تقلب، غش، معاملات ربوى، معاملاتى که حد و حدود آن کاملا مشخص نباشد، خرید و فروش اجناسى که فایده منطقى و عقلایى در آن نباشد، خرید و فروش وسایل فساد و گناه، همه در تحت این قانون کلى قرار دارد.
در جمله بعد به عنوان یک استثناء مى فرماید: «مگر این که (تصرف شما در اموال دیگران از طریق) تجارتى باشد که با رضایت شما انجام مى گیرد».
در پایان آیه، مردم را از قتل نفس باز مى دارد و ظاهر آن به قرینه آخرین جمله آیه نهى از خودکشى و انتحار است، مى فرماید: «و خودکشى نکنید، خداوند نسبت به شما مهربان است».
در حقیقت قرآن با ذکر این دو حکم پشت سر هم اشاره به یک نکته مهم اجتماعى کرده است و آن این که اگر روابط مالى مردم بر اساس صحیح استوار نباشد و اقتصاد جامعه به صورت سالم پیش نرود و در اموال یکدیگر به ناحق تصرف کنند، جامعه گرفتار یک نوع خودکشى و انتحار خواهد شد، و علاوه بر این که انتحارهاى شخصى افزایش خواهد یافت، انتحار اجتماعى هم از آثار ضمنى آن است.
(آیه 30)- در این آیه به مجازات کسانى که از قوانین الهى سرپیچى کنند اشاره کرده و مى فرماید: «و هر کس این عمل را از روى تجاوز و ستم انجام دهد (و خود را آلوده خوردن اموال دیگران به ناحق سازد و یا دست به انتحار و خودکشى زند، نه تنها به آتش این جهان مى سوزد بلکه) در آتش قهر و غضب پروردگار (نیز) خواهد سوخت».
در پایان آیه مى فرماید: «و این کار براى خدا آسان است».
(آیه 31)- گناهان کبیره و صغیره! این آیه با صراحت مى گوید: «اگر گناهان کبیره اى که از آن نهى شده ترک گویید گناهان کوچک شما را مى پوشانیم و مى بخشیم و در جایگاه نیکویى شما را وارد مى کنیم».
از این تعبیر استفاده مى شود که گناهان بر دو دسته اند، دسته اى که قرآن نام آنها را «کبیره» و دسته اى که نام آنها را «سیّئة» گذاشته است، و در آیه 32 سوره نجم به جاى «سیئة» تعبیر به «لمم» نموده است، و در آیه 49 سوره کهف در برابر کبیره، «صغیره» را ذکر فرموده است.
«کبیره» هر گناهى است که از نظر اسلام بزرگ و پراهمیت است، و نشانه اهمیت آن مى تواند این باشد که در قرآن مجید، تنها به نهى از آن قناعت نشده، بلکه به دنبال آن تهدید به عذاب دوزخ گردیده است، مانند قتل نفس و رباخوارى و زنا و امثال آنها.
البته گناهان «صغیره» در صورتى صغیره هستند که تکرار نشوند و علاوه بر آن به عنوان بى اعتنایى و یا غرور و طغیان و کوچک شمردن گناه انجام نگیرند.
(آیه 32) شأن نزول:
در مورد نزول این آیه چنین نقل شده که: امّ سلمه (یکى از همسران پیامبر) به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله عرض کرد: «چرا مردان به جهاد مى روند و زنان جهاد نمى کنند؟ و چرا براى ما نصف میراث آنها مقرر شده؟ اى کاش ما هم مرد بودیم و همانند آنها به جهاد مى رفتیم، و موقعیت اجتماعى آنها را داشتیم».
آیه نازل گردید و به این سؤالات و مانند آن پاسخ گفت.
تفسیر:
تفاوت سهم ارث مردان و زنان براى جمعى از مسلمانان به صورت یک سؤال درآمده بود، آنها گویا توجه نداشتند که این تفاوت به خاطر آن است که هزینه زندگى، عموما بر دوش مردان مى باشد، و زنان از آن معافند، به علاوه هزینه خود آنها نیز بر دوش مردان است، و همان طور که سابقا اشاره شد سهمیه زنان عملا دو برابر مردان خواهد بود، لذا آیه شریفه مى گوید: «برتری هایى را که خداوند براى بعضى از شما نسبت به بعضى دیگر قائل شده هرگز آرزو نکنید».
زیرا این تفاوتها هر کدام اسرارى دارد که از شما پوشیده و پنهان است.
البته نباید اشتباه کرد که آیه اشاره به تفاوتهاى واقعى و طبیعى مى کند نه تفاوتهاى ساختگى که بر اثر «استعمار» و «استثمار» طبقاتى به وجود مى آید.
لذا بلافاصله مى فرماید: «مردان و زنان هر کدام بهره اى از کوششها و تلاشها و موقعیت خود دارند».
خواه موقعیت طبیعى باشد (مانند تفاوت دو جنس مرد و زن با یکدیگر) و یا تفاوت به خاطر تلاشها و کوشش هاى اختیارى.
سپس مى فرماید: «به جاى آرزو کردن این گونه تفاوتها، از فضل خدا و لطف و کرم او تمنا کنید که به شما از نعمتهاى مختلف و موقعیتها و پاداشهاى نیک ارزانى دارد». و در نتیجه افرادى خوشبخت و سعادتمند باشید.
و در پایان مى فرماید: «چون خداوند به همه چیز داناست».
و مى داند براى نظام اجتماعى چه تفاوتهایى از نظر طبیعى و یا حقوقى لازم است، و نیز از اسرار درون مردم باخبر است و مىداند چه افرادى آرزوهاى نادرست در دل مى پرورانند و چه افرادى به آنچه مثبت و سازنده است مى اندیشند.
(آیه 33)- بار دیگر قرآن در این آیه به مسائل ارث بازگشته و مى گوید:
«براى هر کس (اعم از زن و مرد) وارثانى قرار دادیم که از میراث پدر و مادر و نزدیکان ارث ببرند».
سپس اضافه مى کند: «کسانى که با آنها پیمان بسته اید، نصیب و سهم آنها را از ارث بپردازید».
در باره «همپیمان ها» یى که باید سهم ارث آنها را پرداخت آنچه به مفهوم آیه نزدیکتر است همان پیمان «ضمان جریره» مى باشد که قبل از اسلام وجود داشت، و آن چنین بود که: «دو نفر با هم قرار مى گذاشتند که در کارها «برادر وار» به یکدیگر کمک کنند، و در برابر مشکلات، یکدیگر را یارى نمایند و به هنگامى که یکى از آنها از دنیا برود، شخصى که بازمانده از وى ارث ببرد اسلام این «پیمان دوستى» و برادرى را به رسمیت شناخت، ولى تأکید کرد که ارث بردن چنین هم پیمانى منحصرا در زمانى است که خویشاوندى براى میت وجود نداشته باشد.
سپس در پایان آیه مى فرماید: اگر در دادن سهام صاحبان ارث کوتاهى کنید و یا حق آنها را کاملا ادا نمایید در هر حال خدا آگاه است «زیرا خداوند شاهد و ناظر بر هر کار و هر چیزى مى باشد».
"برگزیده ی تفسیر نمونه، آیت الله ناصر مکارم شیرازی "
پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس امامزاده روح الله علیه السلام
